Onderstaande tekst ‘De geest van vertrouwen’ uit de zen-traditie is mij zeer dierbaar. Een diepgaande tekst die wat mij betreft de kern raakt, al is deze met onze ratio moeilijk te begrijpen, wel met ons hart.
Tip: lees langzaam en in kleine stukjes.
Hsin hsin ming, door Seng-ts’an
De grote weg is niet moeilijk
voor wie geen voorkeuren heeft.
Als aantrekking en afkeer beide afwezig zijn,
wordt alles helder en onversluierd.
Maak je echter het kleinste onderscheid
dan wijken hemel en aarde oneindig ver uiteen.
Wil je de waarheid zien,
vermijd dan kiezen en uitzoeken.
Begeerte en afkeer zijn de ziekte van de geest.
Als je de diepste betekenis van de dingen niet begrijpt,
wordt je onontbeerlijke gemoedsrust verstoord.
De weg is volmaakt als onmetelijke ruimte,
niets ontbreekt en niets is overbodig.
Omdat wij steeds weer het één aanvaarden
en het andere afwijzen,
zien wij de ware aard van de dingen niet.
Leef noch verstrikt in uiterlijke zaken,
noch met een innerlijk gevoel van leegte.
Wees gelijkmoedig binnen de eenheid van alle dingen
en onjuiste denkbeelden verdwijnen vanzelf.
Als je probeert tot niet-doen te komen,
Zal juist je poging daartoe je met activiteit vervullen.
Zolang je of tot het één of tot het ander overhelt,
zul je nooit eenheid kennen.
Wie niet leeft volgens de enige weg,
schiet tekort in doen als in niet-doen,
zowel in gericht zijn naar buiten als in onthechting.
Als je de realiteit van de dingen ontkent,
ontgaat je hun werkelijkheid;
als je de oppervlakkigheid van de dingen benadrukt,
ontgaat je hun ware bestaan.
Hoe meer je erover praat en denkt
Des te verder dwaal je van de waarheid af.
Houd op met praten en denken
en er is niets wat je niet zult kunnen begrijpen.
Terugkeren naar je essentie betekent de diepere zin ontdekken,
maar ijdele schijn najagen betekent de bron over het hoofd zien.
Op het moment van de innerlijke verlichting
overstijg je oppervlakkige schijn en leegte.
De ogenschijnlijke veranderingen
in de wereld van de verschijnselen
komen ons reëel voor door onze onwetendheid.
Zoek niet naar de waarheid;
houd er alleen mee op vaststaande meningen te koesteren.
Laat de staat van dualisme achter je;
vermijd zorgvuldig alles wat daartoe leidt.
Als er zelfs maar een spoor is
van dit of dat, van goed of slecht,
raakt je diepste wezen verstrikt in verwarring.
Wees, hoewel alle dualiteiten komen van het Ene,
zelfs niet aan dit Ene gehecht.
Als je geest rustig de weg volgt,
kan niets ter wereld je nog kwetsen
en als iets niet langer kwetsend is,
verandert het van aanzien.
Als er geen kritische gedachten opkomen,
houdt de oude geest op te bestaan.
Als gedachtenobjecten verdwijnen,
verdwijnt het denkende subject,
net zoals de dingen verdwijnen wanneer de geest verdwijnt.
Dingen zijn objecten omdat er een subject is;
en er is een subject omdat er objecten zijn.
Zie de onderlinge afhankelijkheid van deze beide
en de fundamentele waarheid: het éénzijn van de leegte.
In deze leegte zijn beiden niet van elkaar te onderscheiden
en elk bevat in zichzelf de hele wereld.
Als je geen onderscheid maakt tussen grof en fijn
raak je niet star en bevooroordeeld.
…
Leven volgens de grote weg
is gemakkelijk noch moeilijk.
Maar heb je een beperkte kijk
dan ben je angstig en onzeker;
hoe meer je je haast,
des te langzamer kom je vooruit.
Gehechtheid beperkt zich niet tot één gebied;
zelfs als je je hecht aan het idee van verlichting
ben je al op de verkeerde weg.
Laat de dingen eenvoudig zijn zoals ze zijn
en er zal komen nog gaan meer bestaan.
Pas je aan aan de aard van de dingen
en je zult rij en ongestoord kunnen bewegen.
Als gedachten aan banden worden gelegd,
is de waarheid verborgen,
want alles is dan troebel en vuil.
De neerdrukkende gewoontes alles te bekritiseren
veroorzaakt ergernis en afmatting.
Welk voordeel valt er te behalen
uit kieskeurigheden en vooroordelen?
Als je de ene weg wilt bewandelen,
keur dan de wereld van de zintuigen en ideeën nooit af.
Ja, deze volledig aanvaarden
Staat zelfs gelijk aan ware verlichting.
De wijze streeft niets na,
maar de dwaas ketent zichzelf.
Domme hunkeringen veroorzaken al het onderscheid.
Met een geest vol vooroordelen de Geest zoeken
is de grootste van alle fouten.
Rust en onrust komen voort uit illusie;
binnen de verlichting bestaat er geen voorkeur of afkeer.
Alle tegenstellingen ontstaan uit onjuiste conclusies.
Deze zijn als denkbeeldige bloemen in de lucht:
het is dwaasheid ze te willen vastgrijpen.
Winst en verlies, goed en kwaad:
zet zulke gedachten meteen van je af.
Als het oog nooit slaat
lossen dromen vanzelf op.
Als de geest geen onderscheid maakt
zijn de tienduizend dingen zoals ze zijn,
komen ze voort uit dezelfde bron.
Als je dit mysterie begrijpt,
ben je bevrijd van alle verwarring.
Als voor jou alle dingen gelijkwaardig zijn,
heb je de tijdloze essentie van het zelf bereikt.
Als je de beweging in de stilte onderzoekt
en de stilte in de beweging,
verdwijnen stilte en beweging allebei.
Als zulke tegenstellingen verdwijnen,
spreek je zelfs niet meer van eenheid.
Op de hoogste waarheid
is geen enkele wet of beschrijving van toepassing.
Voor de alomvattende geest die in overeenstemming is met de weg
verdwijnt al het egocentrische streven.
Twijfels en aarzelingen lossen op
en een leven vol vertrouwen wordt mogelijk.
Met één sprong zijn we uit onze gevangenschap bevrijd;
niets kleeft ons meer aan en er is niets waaraan we ons nog vastklampen.
Alles is leeg, helder en vanzelfsprekend
als we niet langer overal ons denken op loslaten.
Hier tellen gedachten, gevoelens, kennis en verbeelding niet meer.
In deze wereld van het pure zijn
is noch zelf, noch iets anders dan zelf.
Zeg, om je regelrecht op deze werkelijkheid af te stemmen,
Wanneer je twijfelt voelt opkomen, eenvoudig:
‘niet twee’.
In dit ‘niet twee’ is niets afgescheiden,
niets buitengesloten.
Ongeacht waar of wanneer:
verlichting is dat je in deze waarheid doordringt.
En deze kan in tijd of ruimte niet groter of kleiner worden;
erbinnen duurt een enkele gedachte tienduizend jaar.
Leegte hier, leegte daar,
maar het oneindig heelal
is altijd zichtbaar om je heen.
Eén ding, alle dingen:
houd je er niet afzijdig van, leef er middenin,
zonder kieskeurig te zijn.
Als je dit steeds blijft beseffen,
maak je je geen zorgen over onvolmaaktheid.
Leven naar dit geloof is de weg naar eenheid,
want wat niet afgescheiden is,
is één met de geest die zich overgeeft.
Woorden!
De weg kan niet door taal worden uitgedrukt,
want zij kent
geen gisteren
geen morgen
geen vandaag.
